Aktywność fizyczna Seniorów
Upadki i urazy ciała
Upadki zdecydowanie częściej zdarzają się osobom starszym niż młodzieży, czy osobom w średnim wieku. Zastanawialiście się nad powodami tego stanu rzeczy? Może macie na to już swoje teorie?
Przewracanie się niesie poważne konsekwencje zarówno osobiste, zwłaszcza zdrowotne, jak też społeczne. Szacuje się, iż z wiekiem wzrasta tendencja do upadków i w wieku 65-ciu lat 30% , a w 80-ciu 40% seniorów ulega upadkowi przynajmniej raz w roku. Mowa tu o osobach, które mieszkają we własnych domach. [1]
Upadek bardzo często wiąże się z urazem ciała, bardziej lub mniej rozległymi obrażeniami. W duecie z osteoporozą bardzo prawdopodobnym jest, że doprowadzi do złamania szyjki kości udowej/ uszkodzenia stawów nadgarstka/ złamania Collesa lub Smitha /zwichnięcia stawu ramiennego lub innych równie poważnych uszkodzeń ciała. Co za tym idzie, najbliżsi, dalsza rodzina, bądź opiekunowie, muszą otoczyć jeszcze większą opieką daną osobę, a często wymaga ona opieki całodobowej, co w warunkach domowych może być mocno obciążające.
Dodatkowo osoba, która doświadczyła upadku zaczyna bać się kolejnych takich epizodów, przez co ogranicza swoją aktywność, poniekąd wycofuje ze społeczeństwa, by uniknąć ewentualnej powtórki traumatycznych przeżyć i konsekwencji upadku. Lęk może być tak duży, że senior ograniczy swoją egzystencję do własnego pokoju, lub nawet łóżka i jego okolicy.
Czynniki sprzyjające upadkom
Można starać się zapobiegać upadkom i faktycznie wiele można w tym aspekcie zrobić. Czasem wystarczyłoby wyeliminować śliskie nawierzchnie, zadbać o dobre oświetlenie
w pomieszczeniach, w których porusza się senior, zaopatrzyć go w odpowiednie obuwie czy zamontować poręcze dla asekuracji.[3]
Są również czynniki wewnętrzne, z którymi trudniej jest walczyć. Proces starzenia znacząco osłabia zmysł wzroku, układ przedsionkowy, czy propriocepcję, tzw. czucie głębokie, czyli znaczące faktory globalnej równowagi. Dodatkowo utrudnia sprawę spadek masy i siły mięśniowej. [2] Szczegóły fizjologii procesu starzenia w bardzo klarowny sposób wyjaśnia Pani dr A. Borzym w swoim artykule pt. ,,Upadki osób w podeszłym wieku - przyczyny, konsekwencje i zapobieganie''. Jednak nie jest to patowa sytuacja. Istnieją sposoby prewencji upadków. Można do nich zaliczyć ćwiczenia sensomotoryczne oraz Tai Chi.
Tai Chi
Gauchard G. C i wsp. (1999) wykazali, że ćwiczenia takie jak gimnastyka, joga, czy tai chi są znacznie bardziej efektywne w treningu równowagi niż np. jazda na rowerze, czy bieganie.
Tai Chi - to w Polsce stosunkowo młoda forma ćwiczeń. Do Europy zawitała w końcówce XX w. Wywodzi się z Chin. Istota ćwiczeń tkwi w powolnym, harmonijnym ruchu skoordynowanym z oddechem przy utrzymaniu prawidłowej postawy ciała [2]. Niezwykle ważna jest precyzja ruchu, pełne skupienie na danej formie (ćwiczeniu). Podwalinę tych praktyk stanowi również przekonanie o energii Chi krążącej w ludzkim ciele po szlaku kanałów energetycznych. Ćwiczenia wykonywane są przy wyciszającej muzyce.
Zalety:
- niskie koszty (podczas nauki form z Tai Chi można skorzystać z pomocy instruktora, lub uczyć się samodzielnie)
- można uczestniczyć w zajęciach grupowych, bądź ćwiczyć indywidualnie
- nie występuje tu element rywalizacji
- udowodniona naukowo skuteczność w treningu równowagi
- minimalne ryzyko urazów
- trening może odbywać się w warunkach domowych lub na świeżym powietrzu
Wady:
- długi proces nauki ćwiczeń
- skuteczność potwierdzona po około 50 sesjach (przy częstotliwości 3x tyg.) [2]
Ćwiczenia sensomotoryczne
Ćwiczenia sensomotoryczne mają za zadanie skoordynować pracę układu nerwowego
z aparatem mięśniowym, usprawniając przepływ bodźców i przyśpieszając reakcję zwrotną na dany bodziec w celu uniknięcia utraty równowagi. Ćwiczenia te są funkcjonalne i jednocześnie bazują na stabilności posturalnej. Stopniuje się tu poziom trudności poszczególnych ćwiczeń, zaczynając od najprostszych np. na stabilnym podłożu przy otwartych oczach. Następnie można manipulować zmiennymi, by osiągnąć wyższy poziom trudności. Przydatnym okazuje się wprowadzenie elementu niestabilnego podłoża, dynamiki oraz zamykania oczu do ćwiczeń. Wykorzystywane są przyboru typu: dysk sensomotoryczny, piłka szwedzka, materac, mata.
Dzięki tym ćwiczeniom organizm jest w stanie szybciej uczyć się nowych wzorców ruchowych, lepiej odnajduje się w nowej sytuacji przestrzennej.
Reasumując chciałabym podkreślić istotność i celowość treningu równowagi u osób starszych, które nie będąc świadomymi form pomocy, uznają, że ,,wycofanie się" z życia będzie najlepszym rozwiązaniem. Tak niewiele potrzeba, by jesień życia była prawdziwie kolorowa!
mgr fizjoterapii Karolina Kiełpińska
1.Tinetti ME, Speechley M, Ginter SF.(1988) Risk factors for falls among elderly persons living in the
community. N Engl J Med; 319, s. 1701-1707
2.Mętel S. (2003) Wpływ Tai Chi oraz ćwiczeń sensomotorycznych na poprawę równowagi u osób w wieku geriatrycznym. Rehabilitacja Medyczna, 7 (3), s. 55-63
3.Borzym A. (2009) Upadki osób w podeszłym wieku - przyczyny, konsekwencje i zapobieganie. Psychogeriatria Polska 6(2), s.81-88